TEME IZ PSIHOLOGIJE, SOCIJALNOG RADA I DEFEKTOLOGIJE -

Zaštita ljudskih prava osoba sa mentalnim smetnjama

Zaštita ljudskih prava osoba sa mentalnim smetnjama i njihovo socijalno uključivanje bi trebalo da budu obezbeđeni zajedničkim i povezanim merama i aktivnostima sistema zdravstvene i socijalne zaštite, što je posebno važno za društveno uključivanje osoba sa mentalnim smetnjama.

Oslanjanje na sisteme podrške koji su do sada obezbeđeni u sistemu socijalne zaštite je dobrodošlo, ali je ponekad nedovoljno da bi obezbedilo puno socijalno uključivanje ovih ljudi i da bi se zaštitila njihova ljudska prava. Lečenje ovih lica obavlja se uglavnom u stacionarnim uslovima, ali se smatra da je neophodna prevencija i obezbeđivanje kvalitetnih usluga u samoj zajednici koja bi trebalo da dovede do pozitivnih promena i predupredi dalji razvoj problema. Postoje preporuke da bi zaštita mentalnog zdravlja i socijalno uključivanje osoba sa mentalnim teškoćama, kao i drugih osoba sa invaliditetom, trebalo da se organizuje u posebnim centrima u lokalnim zajednicama koji bi bili posvećeni prevenciji duševnih oboljenja i prepoznavanju duševne bolesti u najranijoj fazi. Pretpostavka je da bi to značajno doprinelo ostvarivanju i zaštiti prava osoba sa mentalnim teškoćama procenjujući njihov najbolji interes. Socijalno uključivanje osoba sa mentalnim smetnjama je još uvek problem jer podrška pripadnicima ranjivih grupa, koja se obezbeđuje kroz sistem socijalne zaštite, na osnovu Zakona o socijalnoj zaštiti, još uvek ne pruža dovoljne garancije da je osobama s mentalnim smetnjama omogućeno društveno uključivanje i to pogoduje praksi njihovog izdvajanja iz okruženja i porodica i zadržavanja u psihijatrijskim bolnicama.

U okviru rada naše stručne službe zdravstvenih saradnika, dipl. socijalnih radnika, u Klinici za psihijatrijske bolesti ’’Dr Laza Lazarević’’, postoje kontinuirane aktivnosti koje su usmerene na pružanje pomoći i podrške pacijentima u toku i nakon završenog hospitalnog tretmana. Te aktivnosti se pre svega odnose na upoznavanje pacijenata sa pravima iz oblasti socijalne i porodično-pravne zaštite, kontaktiranje nadležnih centara za socijalni rad, ali i drugih relevantnih institucija (Republičkog fonda za zdravstveno osiguranje, Fonda PIO, Nacionalne službe za zapošljavanje). Pored upoznavanja pacijenata sa njihovim pravima i odgovornostima i pored rada na jačanju porodičnih kapaciteta za prihvat pacijenata nakon završenog lečenja i na osnaživanju samih pacijenata kako bi se vratili svakodnevnim i radnim aktivnostim, značajna je i saradnja sa radnim organizacijama pacijenata. Osnovni cilj navedenih aktivnosti je, pored poštovanja prava osoba sa mentalnim smetnjama, sprečavanje diskriminacije naših pacijenata, podizanje nivoa svesti u samoj zajednici, stvaranje uslova za njihovo društveno uključivanje i ravnopravno učešće u svim sferama života, a u skladu sa njihovim sposobnostima i mogućnostima.

Maja Milojević Ristović, dipl. soc. radnik