TEME IZ PSIHOLOGIJE, SOCIJALNOG RADA I DEFEKTOLOGIJE -

Stigmatizacija psihički obolelih osoba

Stigma je reč grčkog porekla koja predstavlja oznaku ili beleg koji se utiskivao na koži robova, izdajnika ili zločinaca označavajući vlasništvo nad njima i njihov inferiorni status. Stigmatizacija kao proces, odražava negativno vrednovanje osobe od strane društva, pri čemu grupa koja ima socijalnu moć omalovažava grupu koja je manje moćna. Dakle, ova pojava u direktnoj je vezi sa društvenim nejednakostima, društvene je prirode i samim tim zahteva izvesnu društvenu odgovornost.

Kada govorimo o osobama sa psihičkim poremećajima, poznato je da su one “pogodne” za stigmatizaciju iz više razloga. Stereotipi o ovoj socijalnoj grupi su česti kao što je npr. stereotip da mentalno obolele osobe nisu sposobne da samostalno donose odluke. Takođe, iz neznanja o mentalnim bolestima i njihovim simptomima se formiraju predrasude koje uzrokuju distanciranje od osoba sa mentalnim problemima. Jedna od najčeščih je da je mentalno obolela osoba neadekvatna i opasna po okolinu, što suštinski nije tačno jer činjenice govore u prilog tome da je agresivno ponašanje karakteristično samo za neke bolesti i to u periodu kriza. Popred toga, činjenica je da veliki broj mentalno obolelih osoba može imati normalnan, produktivan život uz adekvatan tretman.

Ovakva stigmatizacija ima negativne implikacije i prema psihički zdravim članovima društva koji se zbog stigmatizacije plaše obraćanja strucnjacima (psihijatrima, socijalnim radnicima, psiholozima) u situacijama životnih kriza. Nasuprot tome, mnogobrojna istraživanja su pokazala da traženje psihosocijalne pomoći u ovakvim trenucima umnogome može prevenirati razvoj nekih težih psihičkih poremećaja.

S toga, osobe sa psihičkim poremećajima su u dvostruko nepovoljnom položaju jer se s jedne strane bore sa simptomima bolesti, a sa druge sa predrasudama i diskriminacijom. Kao rezultat toga javljaju se teškoće u ostvarivanju kvalitetnog života koji mogu imati i koji svakako i zaslužuju.

Rešenje ovog problema treba tražiti u sistemskom pristupu ovom problem koji će podrazumevati jasnu nacionalnu strategiju borbe protiv stigmatizacije psihički obolelih osoba. Do tada svaka osoba koja razume ovaj problem može doprineti njegovom suzbijanju u svojoj okolini informisanjem onih koji stigmatizuju, kao što i zdravstveni radnici i zdravstveni saradnici pomažu psihički obolelim osobama u prihvatanju svoje bolesti i nošenju sa ovom nepovoljnom pozicijom u društvu.

Dipl. socijalni radnik, MA Jelena Janković, edukant sistemske porodične terapije